Những Đúng và Sai về Con Người
Những Đúng và Sai về Con Người
Alan Phan
(Bài viết từ 2012, nhưng vẫn là …thực tại. Có gì gọi là “thay đổi” ở xứ này không?)
May 21, 2012
May mắn luôn luôn là chỗ ẩn trú của sự lười biếng và bất lực (Luck is always the last refuge of laziness and incompetence – James C. Penney)
Hôm qua, một ký giả của một tờ báo mạng tận bên Đức xa xôi, điện thoại hơn 45 phút để phỏng vấn tôi về các vấn đề kinh tế xã hội hiện tại của Việt Nam. Về những dự đoán, anh cho rằng tôi khá chính xác khi tiên liệu các đây hơn 16 tháng trong một bài viết về cơn bão tái chánh sắp đổ bộ và về cái bong bóng bất động sản sẽ nổ vào cuối năm nay. Anh hỏi có những dự đoán nào ông đã sai về Việt Nam ?
Thực ra, những cái “đúng” của tôi (cũng như của nhiều người khác) rất dễ định vị. Triệu chứng sốt cảm hay ung thư của một con bệnh hiện diện cùng khắp. Nhìn qua các hiện tượng, nếu không bị đồng tiền hay thiên kiến làm mù mắt, bất cứ ai cũng nhận ra những nghịch lý và yếu kém của nền kinh tế Việt Nam so với chuẩn mực bình thường của toàn cầu. Quá dễ để đoán đúng.
Tuy nhiên, tôi thú nhận là đã “sai” khi phân luận về phản ứng của người có quyền và có lợi trong cuộc chơi. Tôi nghĩ rằng trước biến động, mọi người sẽ tích cực thay đổi tư duy, tìm lối sáng tạo, và giải pháp sau cùng sẽ nâng sức cạnh tranh của kinh tế Việt Nam lên vài ba bực. Tôi còn cho đây là cơ hội để tiến hành chính sách mà tôi gọi là “Đổi Mới II”.
Dĩ nhiên, tôi đã sai hoàn toàn. Khi gặp nạn, mọi người đều hô hào phải tái cấu trúc, phải cứu con bệnh, phải thay đổi cơ chế và con người để vượt bão. Ống loa của làng thì bảo dân cứ yên chí, mọi chuyện sẽ tốt đẹp trong vòng 2 hay 3 tháng, tối đa. Nhiều hội thảo, đề cương, quyết nghị…được thực hiện. Nhưng sau khi “nói”, đến giai đoạn phải “hành” thì mọi người lại quay về chỗ củ, tiếp tục đẩy tảng đá của Sysiphus. Ngay cả những doanh nghiệp tư nhân và những lớp người trẻ mà tôi kỳ vọng đã hầu như thụ động và bó tay.
Tôi còn nhớ vào thời điểm 1990 gì đó, khi tôi quay lại Saigon lần đầu sau 15 năm xa cách. Tháp tùng theo đoàn là vài nhà tư bản Mỹ quản lý 3 quỹ đầu tư lớn tại Wall Street. Toà Đô Chánh (quên, Uỷ Ban Nhân Dân TP) tổ chức một buổi thuyết trình rất trang trọng dành cho các vị khách đặc biệt này để mời họ đầu tư vào Trung Tâm Tài Chánh Thủ Thiêm bên kia sông Saigon. Các vị lãnh đạo cao cấp nhất hứa là cho đến 1993, thành phố sẽ hoàn tất đường hầm cũng như 2 cây cầu mới nối liền với Thủ Thiêm (mô hình theo Trung Tâm Pudong của Shanghai). May mà các ông tư bản Mỹ này cũng có nhiều kinh nghiệm với lời hứa của chính trị gia, nên không cắn câu. (Đường hầm và cầu mới hoàn tất vào 2012, 19 năm sau).
Có lẽ vài tháng của tái cấu trúc và đổi mới thể chế sẽ kéo dài đến vài thập niên? Không sao, chúng ta cũng chẳng có gì nhiều để làm, ngoài những giờ ăn nhậu mỗi đêm và cà phê mỗi ngày.
Cũng có thể đất nước sẽ vượt bão yên ổn vì các nhà lãnh đạo của chúng ta có lá số tử vi tốt. Họ hay đi chùa chiền, lên đồng, cúng bái thường xuyên nên rất nhiều thần linh phù hộ. Nhưng với 95% dân số, cuộc sống tạm bợ lây lất dưới những cơn bão này có thể trở thành vô tận không?
Đó là cái giá phải trả cho những lựa chọn đã làm nhiều thập niên trước.
Alan Phan
