Chuyện kể chơi !
Lý tưởng buôn lậu !
Cái chuyện lý tưởng không phải là những chuyện tưởng là có lý mà phải là những chuyện thật sự và có lý ! Nghiêm túc mà nói thì cái hồi ấy mình nghỉ đúng là như vậy ! Cái hồi ấy là cái hồi sau 1975, cái hồi hậu giải phóng miền nam hay gọi là sự cố 30/4 ấy !
Cái thời mà tất thảy cũng phải quen dần những thay đổi bất ngờ từ suy nghỉ , ngôn từ đến áo quần, dép guốc ... quen dần xấu tốt lẩn lộn trong tư duy ý thức, lời lẻ, âm điệu và quen dần với sự khó khăn thiếu thốn vật chất các loại ... từ cái thông thường nhất ! Quen dần và chấp nhận ! bởi đến cả cái bao tử con người cũng buộc phải chấp nhận chứa hờ những "thực thể" khó bề điều tiết thành dưỡng chất thì hồ gì các thứ "khách quan" ,"diêm dúa" bên ngoài kể trên !? Đến thậm tới mức có lúc, cái mà còn gọi là "dạ dày", nó "kính đơn" thay mặt luôn cả hệ thống nơtron thần kinh não bộ xử lý luôn hành vi con người !
Trong cảm khái "em lớn lên trong mùa cách mạng" cái bọn nhóc mình được học : "vì lý tưởng cách mạng, vì lý tưởng ... sẵn sàng!" . Lý tưởng là gì ? nó cũng ngô khoai gì đó với các "đồng chí" phụ trách ! nên nó quẩn quanh ở mấy ... cái chuyện lý tưởng ... rồi "từ ấy" cứ ấn ép cho con "tim bừng nắng hạ"..qua sinh hoạt đội đoàn ... "có sách mới, áo hoa" ... và ... "cuộc đời nở hoa" ! Cứ thế nó mới "chói qua tim" mình phải "học tập tốt, lao động tốt" và phải là người có "lý tưởng" tốt !? Ậy ! nói thế chứ cái lý tưởng nó "cao siêu" chứ đâu là chuyện tưởng là có lý trong cái đầu trẻ con bọn mình ! Lúc đó bọn mình còn đi học ở cái cấp hai trường làng , mà sao nó ấn dí trong đầu bao chuyện khó quên ! Cái thời trong tất thảy chộn rộn nháo nhào phải kể đến đầu tiên , mà đúng là quan trọng nhất , thiết yếu nhất ... nó quyết định và xuyên suốt _ Nói cho to lên thế để nhớ cái giọng điệu vừa "chi" vừa "bộ" , vừa thô, lộ mà lại vừa ậm ờ bí hiểm của mấy ông bí, cán thời xưa đó ... cho đến bây giờ ! _ Thật ra đó là cái chuyện kinh tế , chuyện buôn lậu và cái cơ chế quản lý thị trường !
Loanh quanh quanh vùng quê của mình, cái thị trấn bên bờ biển xinh xinh xình ra ba bề sóng dập ! Ai mới sau này đến, chỉ du lịch chơi thôi cũng biết Mũi né quê mình* khi xưa chỉ độc đạo "khứ hồi" một con đường ....... xe ! chứ nói (đường) bộ thì tha hồ ... cuốc cát , leo đồi ... còn biết bơi (!?) hay nhờ thuyền, thúng thì tha hồ ... lướt sóng ! Thế nên mình chỉ phang phào giới hạn trên ... con đường kỷ niệm và những chuyến xe hàng ... chứ rộng ra đường khác cũng nhiều pha ... tê tái tệ ! Móc ra một cái, trao đổi liền thì là bán chứ buôn thì phải có hành trình "..chinh phục những khoảng cách", tệ cũng chợ trong ra chợ ngoài chứ hẹp nữa lại thành cò ! Bởi thế buôn là phải lên xe, lên ngựa về quê ra phố !
Thời ấy thị xã Phan thiết xa, xa lắm ! Con đường "thủ đô Resort" cũng đồi dốc quanh co nhưng hẹp bằng nữa, hai xe khách nhỏ tránh nhau phải ép xèn xẹt cả những tàu dừa hai bên đường. Con đường rười rượi mát lành dừa xanh, hương cau, hương muối ... biển quê mình, con đường làm từ thời Pháp, có xưa lâu xuống cấp và có cả "đào hố đắp mô" nên lổ chổ ổ ... à ôi ... các loại . Dừa nhiều lắm, mênh mông ngút... sau những hàng dừa, thưa thớt những căn nhà là biển cả bao la ! sau những hàng dừa, hàng cau rậm bóng, những xóm nhà thưa thớt là đồi cát mênh mông, những "ốc đảo" xanh tươi vườn tược, những đồi cây hoang dại, những nương rẩy, rừng cây chen lẩn, lấn tới xa xăm đồi núi với mây trời ... (Woa quá xa !). Tả cảnh dài dòng thế để biết thời ấy còn có cái để tán để hửi ... không khí ... thời ấy n h i ề u lắm, còn trẻ trung trong trẻo vô tư ... chưa phải lòng ai cai quản được !!! Mình nhắc con đường khoảng 24km ven biển từ Mũi né vào Phan thiết mà nói nó xa xăm dịêu vợi là bởi lúc đó để chinh phục nó bằng xe ca có gắn "hỏa tiển"* đằng đuôi phải mất í a í à bốn, năm tiếng đồng hồ, bởi có đủ ngẹt người đu đứng rồi cũng phải chờ xếp hàng sắp hóa (mực sò cá tôm khô hấp muối mắm son nồi thùng thúng bao bị ...và tới xứ Rạng thêm đậu mè dưa dừa dầu trầu cau thuốc ...) với tiêu chí chèn ép, chồng chất đến khi ... không thể và không cần biết đến trọng tải, trọng lượng trọng lực gì sất miễn sao giàn "xắcxi" chưa gảy và bánh xe ... chưa nổ ! Rồi hành trình ì ạch lê thê còn phải vượt qua ... ba, bốn trạm kiểm tra, kiểm soát để tịch thu, đóng thuế có biên bản và ... không có biên bản ! Thuế đóng theo kê khai sơ khởi tại bến , hai trạm quản lý thị trường giữa đường cô quạnh, một trạm thuế thương nghiệp bên bến Phố Hài , cái bến sông x ư a chứng kiến bao cuộc bể dâu đổ nợ, đầy nước mắt chia ly của người và ... "của" , của dân buôn và hàng hóa !.. Tới mỗi trạm thì nào xào xáo, xô hàng, bới móc... cả xua người xuống lục soát, soi mói cả thân thể, áo quần... hơn cả cảnh sát "hollywood" truy tìm khủng bố ... mà cũng như tới tòa phúc thẩm, đầy ban đủ bệ, hạch xách hỏi han, cưỡng cung, đoạt lý, khóc lóc, chưởi rủa, van xin, giằng co và có mấy lần "cắc bụp" .
Sau mỗi trạm đó trọng tải xe được giảm đi đáng kể ... bởi cá khô, tôm mực, nước mắm ... một số có thể phải trở về ... với biển (thủ) ! Hạt dưa, dừa , dầu, cây trái có thể lại trở thành ... rừng rú ! và bởi những "chủ nhân ông" của số hàng hóa kia còn phải ở lại vấn vương hy vọng và cả cảm hoài đưa tiển .."tiền .. đồ" của mình về cõi "tặc" theo "nghi thức" và "đường lối" "pháp đình"!? Và cũng không hiếm cù cưa những đỗi trao mặc cả và cả những toan tính hiểm nguy là xả thân "đánh cắp cái của mình" !
Hồi ấy ! cũng lại hai chử hồi ấy sao giờ nghe không là gì có vẻ hoài niệm cả ! Cái hồi ấy này muốn quên mẹ nó cho rồi ! Hồi ấy không buôn lậu thì làm sao sống được, làm sao sửa chữa, chung chi, chi phí ... đủ cái vào mồm , làm sao đủ cho cả đám nhân gian không làm tham quản* mà chờ ăn chực... không buôn lậu chỉ có mà buôn ... lệ với buông lơi ... Hồi ấy không mang theo vài ba cân mực khô, dăm lít dầu dừa vào thị xã bán thì tiền đâu đủ trang trải cho no bụng mà làm lụng mà học hành , bởi lúc đó học lớp 10 phải vào thị xã... Phần suy nghỉ non thơ ngớ ngẩn thế là "sai luật" và sẻ bị "cán bộ" quản lý, thuế vụ "xúc phạm" ! Mà chả lẻ cứ "Kính gửi Ông Chủ tịch ... cho mang ... mắm mực ..." hoài thì ... bà mẹ nó còn gì là "quan điểm" !? Mình không có ý gì trách cứ ai thế là buôn gian bán lận vì trong đó có Mẹ, có Chị mình và mọi người xung quanh ai cũng khó khăn ! ai cũng thế nên nó "bình thường" đi ! Còn thành phần bắt bớ, thu , phạt, cho đi, du di, đóng thuế ... họ làm cái việc đẩu đâu chỉ thị , tự ý tự tung quản thủ không rỏ ràng minh bạch... thế thôi ! Lơ mơ thế chẳng tưởng chẳng lý gì cả ! Chẳng ai nghỉ sao cái chuyện "bình thường" thế, ai cũng làm thế mà sao lại cấm đoán , bắt bớ ... cướp giật thế !?
Một thời cả cái đất nước này mọi thứ thay đổi, xáo trộn, rộn rả, vẻ vang và vinh quang là thế ! Một thời cái miếng "tồi tàn" làm tan hoang mọi thứ ! Phân phối lưu thông trì trệ ách tắc, sản phẩm sản xuất, đánh bắt, gia công làm ra xếp kho HTX cho no ai đó ! Thuế vụ, Quản lý thị trường thì quyền hành oai quái, chung chia, xâu xé ! Dân tình bế tắt , việc làm thì bí bách, công điểm thì eo xèo, cha mẹ nào lo cho nổi mà không đánh đổi chút gì ... "nhân cách", chút gì "sĩ diện" để nêm nếm cho gia đình con cái ... chút muối, chút đường , dẩu có biết về sau lắm điều hệ lụy ! Đó là điều lớn rồi mình hiểu Cụ Đồ Chiểu nói là "Có thực mới vực được đạo", quý tao nhân mặc khách gọi là "Cơm áo không đùa với khách thơ"! và "hồi ấy" là cái mà sau này người ta gọi là cái thời "Cả nước buôn lậu" ! Mình đã sai lầm vì không nắm bắt được "số phận" thời cuộc, đã không hòa mình vào "bổn phận" chung của cuộc sống ! Ai cũng buôn lậu _ người ở nhà có hàng hóa không đưa qua HTX, xí nghiệp, cơ quan quản lý ... mà bán cho người khác là lậu _ Thế mà mình cứ ay áy, lơ ngơ ! Ai cũng buôn lậu đó là sự thật từ quan cả chí dân ! Không buôn lậu mà ăn lậu của mọi người có là cái lý !? "Thật sự" và "có lý" thế đó nên mình gọi là "Lý tưởng buôn lậu" là thế !
Có người nói thanh niên bây giờ không có lý tưởng ... nếp sống lai căng và xa rời lý tưởng ... chắc họ nhầm ! Chỉ ngồi thư phòng phóng tác, hư cấu ngở thành văn ... văn bản khỏi thống khỏi kê... Chứ ra đường, ghé quán, cả ở cơ quan công sở ... đâu đâu cũng thấy ... bà đề ông đóm ! Xưa cả làng cả nước buôn lậu thì cũng như bây giờ ... đánh đề, đá độ tràn lan ... hết lậu nổi mà lan qua giang mai, da liểu ! ... Thật sự đó cũng là lý tưởng , "Lý tưởng buôn lậu" ... biến chứng ... đã thành "Buôn lậu lý tưởng"! Một cái lý tưởng mà đến giờ nó vẫn phát triển mạnh mẻ , càng lúc càng thâm nặng phần vật (chất) , càng lúc càng trơ lì ... vô thức ở cái tầm "vỉ mô" tầm "đỉnh cao" ... còn thường thường bậc trung thì như cái đồ "heo" ... to lên sẻ bị ... "thịt" !!!
thiendang tản mạn !
*
_Xin bao luôn xứ Rạng (Hàm tiến) bởi cùng xứ Mũi và các Bàu... là bán đảo cách biệt thị xã, xa đường quốc lộ cùng chung con đường khứ hồi độc đạo.
_người làm ít, ít việc, thiếu hiệu quả mà quản lý quá nhiều.
_xe khách chạy than.
Cái thời mà tất thảy cũng phải quen dần những thay đổi bất ngờ từ suy nghỉ , ngôn từ đến áo quần, dép guốc ... quen dần xấu tốt lẩn lộn trong tư duy ý thức, lời lẻ, âm điệu và quen dần với sự khó khăn thiếu thốn vật chất các loại ... từ cái thông thường nhất ! Quen dần và chấp nhận ! bởi đến cả cái bao tử con người cũng buộc phải chấp nhận chứa hờ những "thực thể" khó bề điều tiết thành dưỡng chất thì hồ gì các thứ "khách quan" ,"diêm dúa" bên ngoài kể trên !? Đến thậm tới mức có lúc, cái mà còn gọi là "dạ dày", nó "kính đơn" thay mặt luôn cả hệ thống nơtron thần kinh não bộ xử lý luôn hành vi con người !
Trong cảm khái "em lớn lên trong mùa cách mạng" cái bọn nhóc mình được học : "vì lý tưởng cách mạng, vì lý tưởng ... sẵn sàng!" . Lý tưởng là gì ? nó cũng ngô khoai gì đó với các "đồng chí" phụ trách ! nên nó quẩn quanh ở mấy ... cái chuyện lý tưởng ... rồi "từ ấy" cứ ấn ép cho con "tim bừng nắng hạ"..qua sinh hoạt đội đoàn ... "có sách mới, áo hoa" ... và ... "cuộc đời nở hoa" ! Cứ thế nó mới "chói qua tim" mình phải "học tập tốt, lao động tốt" và phải là người có "lý tưởng" tốt !? Ậy ! nói thế chứ cái lý tưởng nó "cao siêu" chứ đâu là chuyện tưởng là có lý trong cái đầu trẻ con bọn mình ! Lúc đó bọn mình còn đi học ở cái cấp hai trường làng , mà sao nó ấn dí trong đầu bao chuyện khó quên ! Cái thời trong tất thảy chộn rộn nháo nhào phải kể đến đầu tiên , mà đúng là quan trọng nhất , thiết yếu nhất ... nó quyết định và xuyên suốt _ Nói cho to lên thế để nhớ cái giọng điệu vừa "chi" vừa "bộ" , vừa thô, lộ mà lại vừa ậm ờ bí hiểm của mấy ông bí, cán thời xưa đó ... cho đến bây giờ ! _ Thật ra đó là cái chuyện kinh tế , chuyện buôn lậu và cái cơ chế quản lý thị trường !
Loanh quanh quanh vùng quê của mình, cái thị trấn bên bờ biển xinh xinh xình ra ba bề sóng dập ! Ai mới sau này đến, chỉ du lịch chơi thôi cũng biết Mũi né quê mình* khi xưa chỉ độc đạo "khứ hồi" một con đường ....... xe ! chứ nói (đường) bộ thì tha hồ ... cuốc cát , leo đồi ... còn biết bơi (!?) hay nhờ thuyền, thúng thì tha hồ ... lướt sóng ! Thế nên mình chỉ phang phào giới hạn trên ... con đường kỷ niệm và những chuyến xe hàng ... chứ rộng ra đường khác cũng nhiều pha ... tê tái tệ ! Móc ra một cái, trao đổi liền thì là bán chứ buôn thì phải có hành trình "..chinh phục những khoảng cách", tệ cũng chợ trong ra chợ ngoài chứ hẹp nữa lại thành cò ! Bởi thế buôn là phải lên xe, lên ngựa về quê ra phố !
Thời ấy thị xã Phan thiết xa, xa lắm ! Con đường "thủ đô Resort" cũng đồi dốc quanh co nhưng hẹp bằng nữa, hai xe khách nhỏ tránh nhau phải ép xèn xẹt cả những tàu dừa hai bên đường. Con đường rười rượi mát lành dừa xanh, hương cau, hương muối ... biển quê mình, con đường làm từ thời Pháp, có xưa lâu xuống cấp và có cả "đào hố đắp mô" nên lổ chổ ổ ... à ôi ... các loại . Dừa nhiều lắm, mênh mông ngút... sau những hàng dừa, thưa thớt những căn nhà là biển cả bao la ! sau những hàng dừa, hàng cau rậm bóng, những xóm nhà thưa thớt là đồi cát mênh mông, những "ốc đảo" xanh tươi vườn tược, những đồi cây hoang dại, những nương rẩy, rừng cây chen lẩn, lấn tới xa xăm đồi núi với mây trời ... (Woa quá xa !). Tả cảnh dài dòng thế để biết thời ấy còn có cái để tán để hửi ... không khí ... thời ấy n h i ề u lắm, còn trẻ trung trong trẻo vô tư ... chưa phải lòng ai cai quản được !!! Mình nhắc con đường khoảng 24km ven biển từ Mũi né vào Phan thiết mà nói nó xa xăm dịêu vợi là bởi lúc đó để chinh phục nó bằng xe ca có gắn "hỏa tiển"* đằng đuôi phải mất í a í à bốn, năm tiếng đồng hồ, bởi có đủ ngẹt người đu đứng rồi cũng phải chờ xếp hàng sắp hóa (mực sò cá tôm khô hấp muối mắm son nồi thùng thúng bao bị ...và tới xứ Rạng thêm đậu mè dưa dừa dầu trầu cau thuốc ...) với tiêu chí chèn ép, chồng chất đến khi ... không thể và không cần biết đến trọng tải, trọng lượng trọng lực gì sất miễn sao giàn "xắcxi" chưa gảy và bánh xe ... chưa nổ ! Rồi hành trình ì ạch lê thê còn phải vượt qua ... ba, bốn trạm kiểm tra, kiểm soát để tịch thu, đóng thuế có biên bản và ... không có biên bản ! Thuế đóng theo kê khai sơ khởi tại bến , hai trạm quản lý thị trường giữa đường cô quạnh, một trạm thuế thương nghiệp bên bến Phố Hài , cái bến sông x ư a chứng kiến bao cuộc bể dâu đổ nợ, đầy nước mắt chia ly của người và ... "của" , của dân buôn và hàng hóa !.. Tới mỗi trạm thì nào xào xáo, xô hàng, bới móc... cả xua người xuống lục soát, soi mói cả thân thể, áo quần... hơn cả cảnh sát "hollywood" truy tìm khủng bố ... mà cũng như tới tòa phúc thẩm, đầy ban đủ bệ, hạch xách hỏi han, cưỡng cung, đoạt lý, khóc lóc, chưởi rủa, van xin, giằng co và có mấy lần "cắc bụp" .
Sau mỗi trạm đó trọng tải xe được giảm đi đáng kể ... bởi cá khô, tôm mực, nước mắm ... một số có thể phải trở về ... với biển (thủ) ! Hạt dưa, dừa , dầu, cây trái có thể lại trở thành ... rừng rú ! và bởi những "chủ nhân ông" của số hàng hóa kia còn phải ở lại vấn vương hy vọng và cả cảm hoài đưa tiển .."tiền .. đồ" của mình về cõi "tặc" theo "nghi thức" và "đường lối" "pháp đình"!? Và cũng không hiếm cù cưa những đỗi trao mặc cả và cả những toan tính hiểm nguy là xả thân "đánh cắp cái của mình" !
Hồi ấy ! cũng lại hai chử hồi ấy sao giờ nghe không là gì có vẻ hoài niệm cả ! Cái hồi ấy này muốn quên mẹ nó cho rồi ! Hồi ấy không buôn lậu thì làm sao sống được, làm sao sửa chữa, chung chi, chi phí ... đủ cái vào mồm , làm sao đủ cho cả đám nhân gian không làm tham quản* mà chờ ăn chực... không buôn lậu chỉ có mà buôn ... lệ với buông lơi ... Hồi ấy không mang theo vài ba cân mực khô, dăm lít dầu dừa vào thị xã bán thì tiền đâu đủ trang trải cho no bụng mà làm lụng mà học hành , bởi lúc đó học lớp 10 phải vào thị xã... Phần suy nghỉ non thơ ngớ ngẩn thế là "sai luật" và sẻ bị "cán bộ" quản lý, thuế vụ "xúc phạm" ! Mà chả lẻ cứ "Kính gửi Ông Chủ tịch ... cho mang ... mắm mực ..." hoài thì ... bà mẹ nó còn gì là "quan điểm" !? Mình không có ý gì trách cứ ai thế là buôn gian bán lận vì trong đó có Mẹ, có Chị mình và mọi người xung quanh ai cũng khó khăn ! ai cũng thế nên nó "bình thường" đi ! Còn thành phần bắt bớ, thu , phạt, cho đi, du di, đóng thuế ... họ làm cái việc đẩu đâu chỉ thị , tự ý tự tung quản thủ không rỏ ràng minh bạch... thế thôi ! Lơ mơ thế chẳng tưởng chẳng lý gì cả ! Chẳng ai nghỉ sao cái chuyện "bình thường" thế, ai cũng làm thế mà sao lại cấm đoán , bắt bớ ... cướp giật thế !?
Một thời cả cái đất nước này mọi thứ thay đổi, xáo trộn, rộn rả, vẻ vang và vinh quang là thế ! Một thời cái miếng "tồi tàn" làm tan hoang mọi thứ ! Phân phối lưu thông trì trệ ách tắc, sản phẩm sản xuất, đánh bắt, gia công làm ra xếp kho HTX cho no ai đó ! Thuế vụ, Quản lý thị trường thì quyền hành oai quái, chung chia, xâu xé ! Dân tình bế tắt , việc làm thì bí bách, công điểm thì eo xèo, cha mẹ nào lo cho nổi mà không đánh đổi chút gì ... "nhân cách", chút gì "sĩ diện" để nêm nếm cho gia đình con cái ... chút muối, chút đường , dẩu có biết về sau lắm điều hệ lụy ! Đó là điều lớn rồi mình hiểu Cụ Đồ Chiểu nói là "Có thực mới vực được đạo", quý tao nhân mặc khách gọi là "Cơm áo không đùa với khách thơ"! và "hồi ấy" là cái mà sau này người ta gọi là cái thời "Cả nước buôn lậu" ! Mình đã sai lầm vì không nắm bắt được "số phận" thời cuộc, đã không hòa mình vào "bổn phận" chung của cuộc sống ! Ai cũng buôn lậu _ người ở nhà có hàng hóa không đưa qua HTX, xí nghiệp, cơ quan quản lý ... mà bán cho người khác là lậu _ Thế mà mình cứ ay áy, lơ ngơ ! Ai cũng buôn lậu đó là sự thật từ quan cả chí dân ! Không buôn lậu mà ăn lậu của mọi người có là cái lý !? "Thật sự" và "có lý" thế đó nên mình gọi là "Lý tưởng buôn lậu" là thế !
Có người nói thanh niên bây giờ không có lý tưởng ... nếp sống lai căng và xa rời lý tưởng ... chắc họ nhầm ! Chỉ ngồi thư phòng phóng tác, hư cấu ngở thành văn ... văn bản khỏi thống khỏi kê... Chứ ra đường, ghé quán, cả ở cơ quan công sở ... đâu đâu cũng thấy ... bà đề ông đóm ! Xưa cả làng cả nước buôn lậu thì cũng như bây giờ ... đánh đề, đá độ tràn lan ... hết lậu nổi mà lan qua giang mai, da liểu ! ... Thật sự đó cũng là lý tưởng , "Lý tưởng buôn lậu" ... biến chứng ... đã thành "Buôn lậu lý tưởng"! Một cái lý tưởng mà đến giờ nó vẫn phát triển mạnh mẻ , càng lúc càng thâm nặng phần vật (chất) , càng lúc càng trơ lì ... vô thức ở cái tầm "vỉ mô" tầm "đỉnh cao" ... còn thường thường bậc trung thì như cái đồ "heo" ... to lên sẻ bị ... "thịt" !!!
thiendang tản mạn !
*
_Xin bao luôn xứ Rạng (Hàm tiến) bởi cùng xứ Mũi và các Bàu... là bán đảo cách biệt thị xã, xa đường quốc lộ cùng chung con đường khứ hồi độc đạo.
_người làm ít, ít việc, thiếu hiệu quả mà quản lý quá nhiều.
_xe khách chạy than.
